مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۷ دسامبر ۲۰۱۳ با قطعنامه ۶۸/۲۳۹، ۳۱ اکتبر را به عنوان روز جهانی شهرها (World Cities Day) تعیین کرده است.

این قطعنامه پاسخی به روند رو به رشد شهرنشینی در سراسر جهان بود چرا که امروزه جهان به شکل فزاینده‌ای شهری شده است و شهرها به کانون تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بدل گشته و این مطلب از جهات بسیاری موضوع حائز اهمیتی است.

روز جهانی شهرها را می‌توان به عنوان بستری در جهت ارتقاء آگاهی جهانی از شهرنشینی، تشویق همکاری بین المللی و رسیدگی به مسائلی دانست که شهرها با آن روبرو هستند.

به همین دلیل روز جهانی شهرها را گرامی می‌داریم و از این فرصت استفاده می‌کنیم تا به نقش محوری شهرها در زندگی خود بپردازیم و چالش‌ها و فرصت‌هایی را که ارائه می‌دهد مورد ارزیابی قرار دهیم.

همچنین قصد داریم تا چشم‌انداز در حال تحول کلان شهرهای جهانی را بررسی کرده و موضوعات کلیدی پایداری شهری و رشد فراگیر آن را مورد بررسی قرار دهیم.

اهمیت روز جهانی شهرها:

روز جهانی شهرها نخستین بار در سال ۲۰۱۳ توسط سازمان ملل متحد تعیین شد و از آن زمان تا به حال این روز را به عنوان رویداد مهمی که بر قدرت تحول شهرها تمرکز دارد، به رسمیت شناخته‌اند.

اهمیت این روز در توانایی آن برای افزایش آگاهی در مورد شهرنشینی سریع در سراسر جهان، تشویق همکاری بین شهرها و ترویج توسعه پایدار شهری است.

البته لازم به توضیح است که روز جهانی شهرها تنها به دلیل بزرگداشت شهرها نیست، بلکه در رابطه با استفاده درست و اصولی از پتانسیل شهرها به جهت ایجاد آینده‌ای بهتر برای تمام مردم جهان نیز است.

شهرنشینی و چشم انداز جهانی:

شهرنشینی، فرآیند افزایش جمعیت و فعالیت اقتصادی در مناطق شهری، از ویژگی های بارز قرن بیست و یکم است.

بیش از نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در شهرها زندگی می‌کنند که انتظار می‌رود این تعداد تا سال ۲۰۵۰ به دو سوم نیز افزایش یابد. چنین مهاجرت گسترده‌ای به مناطق شهری تغییرات عمیقی را در جوامع و اقتصاد جهان ایجاد کرده است.

یکی از محرک‌های اصلی شهرنشینی، دستیابی به فرصت‌های اقتصادی بهتر است. شهرها از لحاظ تاریخی همواره به عنوان مراکز بازرگانی و صنعتی در نظر گرفته شده‌ و افرادی را که به دنبال شغل و بهبود استانداردهای زندگی خود بوده‌اند را به خود جذب کرده‌اند.

ظهور فناوری اطلاعات و جهانی شدن باعث شده است تا این روند روز به روز به شکل فزاینده‌ای رشد داشته باشد و شهرها به عنوان قطبی برای نوآوری و صنایع مبتنی بر دانش در نظر گرفته شوند.

با این حال، شهرنشینی نیز چالش‌های متعددی را به همراه دارد. رشد سریع جمعیت می‌تواند منابع، زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی را تحت فشار قرار داده و منجر به مسائلی مانند تراکم، آلودگی و کمبود مسکن شود.

شهرنشینی پایدار:

شهرنشینی پایدار در قلب روز جهانی شهرها قرار دارد. شهرهای پایدار شهرهایی هستند که برای ایجاد تعادل بین نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طراحی و مدیریت می‌شوند.

هدف آنها به حداقل رساندن اثرات منفی بر محیط زیست، ترویج استفاده کارآمد از منابع و ایجاد کیفیت بالای زندگی برای ساکنان‌شان است. دستیابی به پایداری شامل عواملی مانند حمل‌و‌نقل عمومی کارآمد، فضاهای سبز، مدیریت زباله و منابع انرژی تجدیدپذیر است.

شهرهای سراسر جهان در حال برداشتن گام‌هایی ملموس برای پذیرش پایداری هستند. به عنوان مثال، کپنهاگ(پایتخت دانمارک) با سرمایه‌گذاری در مسیرهای دوچرخه‌سواری، حمل‌و‌نقل عمومی کارآمد و انرژی‌های تجدیدپذیر به الگویی برای توسعه پایدار شهری تبدیل شده است.

رشد فراگیر:

رشد فراگیر یکی دیگر از موضوعات مهم و حیاتی است که به مناسبت روز جهانی شهرها بهتر است که آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

رشد فراگیر موضوعی است که بر اهمیت فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی برای همه ساکنان، صرف نظر از پیشینه یا شرایط آنها تأکید می‌ورزد. بسیاری از شهرها با مسائل مربوط به نابرابری درآمد و نابرابری در دسترسی به آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و فرصت‌های شغلی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.

هدف رشد فراگیر ایجاد پلی است میان این شکاف‌ها آن هم با ترویج سیاست‌ها و ابتکاراتی که نهایتاً منجر به ایجاد و شکل‌گیری جامعه شهری عادلانه‌تری شود.

در این میان می‌توان از بارسلون اسپانیا به عنوان شهری یاد کردکه رشد فراگیر در آن برجسته است.
این شهر از طریق اقداماتی مانند برنامه‌های مسکن مقرون به صرفه، مراقبت‌های بهداشتی همگانی و حمایت از مشاغل محلی، تلاش می‌کند تا اطمینان حاصل کند که ساکنانش، صرف نظر از وضعیت اجتماعی و اقتصادی خود، می‌توانند به مزایای قابل تاملی در زیست شهری خود دسترسی داشته باشند.

تاب آوری و نوآوری:

شهرها اغلب با چالش‌های زیست محیطی و اجتماعی از قبیل بلایای طبیعی و بحران‌های اقتصادی بسیاری مواجه هستند.
در این بین از انعطاف‌پذیری و نوآوری می‌توان به عنوان مضامین کلیدی یادکرد که به شهرها کمک می‌کنند تا با ناملایمات سازگار شوند، بحران‌ها را پشت سر بگذارند و به سمت رشد و پیشرفت گام بردارند.

شهرهای تاب‌آور آن‌هایی هستند که می‌توانند در مقابل شوک‌ها از خود استقامت نشان داده و در عین حال به ارائه خدمات ضروری به ساکنان خود ادامه دهند.

سنگاپور نمونه بارز شهری است که همواره در انعطاف‌پذیری و نوآوری سرآمد بوده است. سنگاپور یک ایالت-شهر جزیره‌ای کوچک است و در برابر بالا آمدن سطح آب دریا بسیار آسیب پذیر است.

به همین دلیل این شهر در فناوری‌های پیشرفته، برنامه‌ریزی شهری و ایجاد زیرساخت‌های پایدار به منظور کاهش تأثیر تغییرات آب و هوایی سرمایه گذاری قابل تاملی کرده است.

میراث فرهنگی:

میراث فرهنگی یکی دیگر از جنبه‌های مهم شهرهاست که بهتر است به مناسب روز جهانی شهرها این مطلب را نیز مورد بررسی قرار دهیم چرا که با بررسی این مطلب گویی هویت و تاریخ منحصر به فرد هر شهر را به رسمیت می‌شناسیم.

شهرها صرفاً مراکز اقتصادی و اداری نیستند، بلکه مخازن غنا و تنوع فرهنگی نیز هستند. حفظ و تجلیل از میراث فرهنگی در حفظ شخصیت و روح مناطق شهری مطلب بسیار مهم است.

به عنوان مثال مراکش نمونه بارز شهری است که برای میراث فرهنگی خود ارزش قائل است. مراکش که به دلیل معماری خیره‌کننده‌اش و بازارهای پرجنب‌وجوش خود معروف است، همواره سعی داشته است تا از گنجینه‌های فرهنگی خود محافظت کرده و در عین حال مدرنیته را نیز بپذیرد.

در پایان این‌که:

می‌توان گفت روز جهانی شهرها روزی است به منظور تجلیل از ماهیت پویا و چندوجهی شهرها. پس روز جهانی شهرها را گرامی می‌داریم و در عین‌حال از این فرصت استفاده می‌کنیم تا در باب مسائلی مانند چالش‌های موجود در بستر زیست شهری خود بیاندیشیم.

مضامینی مانند شهرنشینی پایدار، رشد فراگیر، تاب‌آوری و میراث فرهنگی مباحث بسیط و گسترده‌ای هستند که مفهوم و شرایط زندگی شهری را با رویکردی کل‌نگرانه مورد بررسی قرار می‌دهند، به‌علاوه مطالبی هستند که اهمیت ایجاد زیرساخت‌های بسیاری را برای دستیابی به شرایط زیستی بهتر یادآور می‌شوند.

زیر ساخت‌هایی که نه تنها باعث شکوفایی شهرها می‌شوند، بلکه کیفیت زندگی بالایی را برای همه ساکنان خود فراهم می‌آورند.

در روز جهانی شهرها باید به این نکته توجه کنیم که شهرها همواره با بحران‌های متعددی مواجه بوده و هستند اما همین بحران‌ها را می‌توان به عنوان موتور محرکی در نظر داشت که جوامع را به سمت نوآوری و رشد اقتصادی و فرهنگی سوق داده است.

گویی همین بحران‌ها و رویکردهای موجود به جهت مقابله با آنها است که زیست شهری ما را شکل داده و مسیر را به جهت رشد و پیشرفت بستر زیستی ما روشن‌تر ساخته است.