نیما یوشیج : میراث‌دار عصر جدید شعر فارسی؛
نیما یوشیج، با نام اصلی علی اسفندیاری (۲۱ آبان ۱۲۷۴ – ۱۳ دی ۱۳۳۸)، شاعر نامدار پارسی‌گوی و از پیشگامان شعر نو فارسی بود.
او از خاندان اسفندیاری بود که نسب آن به اسپهبدان طبرستان می‌رسید.
این شاعر گرانسنگ در شکل‌گیری ادبیات معاصر فارسی و تحول قالب شعر فارسی نقشی بسزا داشت. ویژگی‌های آثار نیما یوشیج زبان بدیع، مضامین و پیوند عمیق با منظر سیاسی-اجتماعی زمان خود بود.
در ادامه به بررسی زندگی، آثار و میراث ماندگار نیما یوشیج خواهیم پرداخت.
سنین جوانی و تحصیل
«نمای بیرون خانه نیما یوشیج»
نیما یوشیج در ۱۲ آبان ۱۲۷۴ در روستای یوش واقع در استان مازندران ایران به دنیا آمد. او در خانواده‌ای کشاورز رشد یافت و مصائب زندگی روستایی را تجربه کرد.
علیرغم فقدان تحصیلات رسمی در سال‌های اولیه، اشتیاق نیما به ادبیات و شعر او را به مسیر خودآموزی سوق داد.
خواندن و نوشتن اولیه را نزد آخوند ده فرا گرفت ولی دلخوشی چندانی از آخوند ده نداشت چون او را شکنجه می‌داد و در کوچه باغ‌ها دنبال نیما می‌کرد.
او در دوران تحصیل در مدرسه عالی سن لویی با زبان فرانسه و اشعار شاعران اروپایی آشنا شد و تأثیر آنها را در شعر خود به وضوح نشان داد.
در مدرسه از بچه‌ها کناره‌گیری می‌کرد و به گفته خود نیما با یکی از دوستانش مدام از مدرسه فرار می‌کرد و پس از مدتی با تشویق یکی از معلم‌هایش به نام نظام وفا به شعر گفتن مشغول گشت و در همان زمان با زبان فرانسه آشنایی یافت و به شعر گفتن به سبک خراسانی مشغول گشت.
این مواجهه با سنت‌های ادبی متنوع بر سبک شعری او تأثیر گذاشت و به او کمک کرد تا از قالب‌های سنتی شعر فارسی جدا شود.
نیما یوشیج در مطالعه آثار شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی و مولانا در شعر کلاسیک فارسی غرق شد.
او همچنین به کاوش در ادبیات غرب پرداخت و آثار شکسپیر، گوته و ویکتور هوگو را بررسی کرد.
نیما یوشیج اشعاری به زبان فارسی و مازندرانی سرود و در موضوعات مختلفی مانند طبیعت، عشق، اجتماع، سیاست، فلسفه و دین شعر نوشت.
برخی از مشهورترین آثار او عبارتند از: افسانه، ققنوس، آواز، شهریار، مرگ و دیوان نیما یوشیج.
انقلاب ادبی و تولد شعر نو
«افسانه – شعری از نیما که مسیر شعر فارسی را تغییر داد»
در اوایل قرن بیستم، قالب‌ها و مضامین کلاسیک بر شعر فارسی حاکم بود. نیما یوشیج به همراه جمعی از شاعران همفکر در پی به چالش کشیدن وضع موجود و ایجاد انقلابی ادبی بود.
آنها ساختارها و مضامین سفت و سخت شعر سنتی فارسی را رد کردند و هدفشان خلق شکل جدیدی از شعر بود که واقعیت های زندگی مدرن را منعکس کند.
مجموعه شعر نوآورانه نیما یوشیج با عنوان افسانه که در سال ۱۳۰۱ منتشر شد، آغاز این انقلاب ادبی بود.
عاشق: سالها با هم افسرده بودیم
سالها همچو واماندگانی،
لیک موجی که آشفته می رفت
بودش از تو به لب داستانی.
می زدت لب، در آن موج، لبخند.افسانه: من بر آن موجِ آشفته دیدم
یکّه تازی سرآسیمه.
عاشق: امّا
من سوی گلعذاری رسیدم
درهَمَش گیسوان چون معمّا،
همچنان گردبادی مشوّش.«بریده‌ای از شعر افسانه»
اشعار این مجموعه استفاده نوآورانه او از زبان، شعر آزاد و کاوش در مضامین معاصر مانند نابرابری اجتماعی، ستم سیاسی و مبارزه برای آزادی را به نمایش گذاشت.
در همان زمان بود که مخالفت بسیاری از شاعران پیرو سبک قدیم را برانگیخت…. شاعرانی چون: مهدی حمیدی، ملک الشعرای بهار و….. به مخالفت و دشمنی با وی پرداختند و به تمسخر و آزار وی دست زدند .
او برای شعر نو فارسی آنچه که شاعرانی مانند بودلر، رامبو و مالارمه برای شعر نوی فرانسوی کردند، انجام داد.
«حیاط خانه نیما یوشیج»
مضامین و موضوعات
ویژگی شعر نیما یوشیج پرداختن به مضامین انقلابی، عاشقانه و شعور اجتماعی عمیق نهفته در اشعارش بود. او به پیچیدگی‌های وجود انسان، عشق، طبیعت و مصائب حاشیه‌نشینان توجه داشت.
اشعار او اغلب بازتاب‌گر تجربیات خودش از فقر، بی‌عدالتی و اشتیاقش برای جهانی بهتر بود.
یکی از کارهای قابل توجه نیما یوشیج استفاده او از زبان روزمره در شعر بود. او از زبان آرکائیک و آراسته‌ی شعر کلاسیک فارسی جدا شد و در عوض سبکی ساده‌تر و در دسترس‌تر را پذیرفت.
در اشعار آزاد من وزن و قافیه به حساب دیگر گرفته می‌شوند. کوتاه و بلند شدن مصرع‌ها در آنها بنا بر هوس و فانتزی نیست. من برای بی‌نظمی هم به نظمی اعتقاد دارم. هر کلمه‌ی من از روی قاعده‌ی دقیق به کلمه‌ی دیگر می‌چسبد. شعر آزاد سرودن برای من دشوارتر از غیر آن است.
این انقلاب زبانی نه تنها شعر را به مردم عادی نزدیک کرد، بلکه راه را برای نسل‌های بعدی شاعران هموار کرد تا زبانی نو را تجربه کنند.
نفوذ و میراث نیما یوشیج
تأثیر نیما یوشیج بر ادبیات فارسی بی‌بدیل است. ماجراجویی جسورانه‌ی او در زمینه زبان، مضامین و قالب‌ها، شالوده شعر نو فارسی را بنا نهاد.
او الهام‌بخش نسل جدیدی از شاعران برای رهایی از سنت و کشف مرزهایی نو در بیان شاعرانه بود.
نیما از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۰ در شمار هیات تحریریه مجله موسیقی بود و اشعار خود را در آن انتشار می داد.
در همین سالها موج مخالفتهای هواداران شیوه کلاسیک در شعر با وی بالا گرفت اما هر چه زمان می‌گذشت شیوه کار وی که بر پایه نیازهای زمانه رو به بلندا و رویا داشت اندک اندک راه خود را گشود.
امروزه از نیما یوشیج به عنوان یکی از بزرگترین شاعران پارسی گوی قرن بیستم تجلیل می‌شود. آثار او همچنان در میان خوانندگان محبوبیتی بسیار دارد و مشارکت‌های او به عنوان هنگامه‌ای بنیادین در تحول ادبیات فارسی شناخته می شود.
شعر او همچنان منبع الهام برای شاعران مشتاق و گواهی بر قدرت بیان هنری نیما یوشیج در به چالش کشیدن هنجارهای اجتماعی است.
زندگی و آثار نیما یوشیج نشانی بر تعهد تزلزل‌ناپذیر او به آزادی هنری، عدالت اجتماعی و نیروی شعر است.
رویکرد انقلابی او به زبان، مضامین و فرم شعر همچنان الهام‌بخش نسل‌های شاعر و خوانندگان است. نیما یوشیج با آثار خود اثری ماندگار در ادبیات فارسی بر جای گذاشت و مسیر شعر نوی فارسی را برای همیشه تغییر داد.
نیما یوشیج در مجموعه نامه‌ها و یادداشت‌هایش در كتاب «حرف‌های همسایه» می‌نویسد: «سعی كنید همانطور كه می بینید بنویسید. و سعی كنید شعر شما نشانی واضح تر از شما بدهد»
آثار منتشرشده نیما یوشیج زمان حیات او
قصه‌ی رنگ پریده. تهران: مطبعهٔ سعادت. ۱۳۰۰
افسانه. تهران. ۱۳۰۱
حکایت و خانواده‌ی سرباز. تهران: خیام. ۱۳۰۵
مرقد آقا. تهران: کلالهٔ خاور. ۱۳۰۹
ای شب. تهران. ۱۳۱۰
شکسپیر، ویلیام (۱۳۱۹). اتللو. ترجمهٔ عبدالحسین نوشین. برگردان اشعار از نیما یوشیج. تهران: امیرکبیر
دو نامه. تهران. ۱۳۲۹
مجموعهٔ اشعار نیما یوشیج: زندگانی و اشعار او. به کوشش ابوالقاسم جنتی عطایی. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۴
مرغ آمین. تهران. ۱۳۳۵
ارزش احساسات. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۵
مانلی و خانه‌ی سریویلی. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۶
