ایرج پزشک زاد : ‌معرفی، زندگی و کارنامه

ایرج پزشک زاد داستان نویس و مترجم متولد ۱۳۰۶ در تهران است.

ایرج پزشک زاد در داستان‌هایش از تهران روایت کرد و در همین شهر دیپلم گرفت. پدرش پزشک بود و مادرش دختر مؤید الممالک فکری ارشاد بود.

ایرج پزشک زاد پس از پایان مدرسه در تهران به پاریس رفت و در رشته حقوق درس خواند و وقتی به ایران بازگشت، پنج سال در دادگستری قضاوت کرد و پس از آن به وزارت امور خارجه رفت.

آخرین مسئولیت ایرج پزشک زاد مدیر کلی روابط فرهنگی بود. او از نوجوانی علاقه زیادی به ادبیات داشت و از همان دوران زبان فرانسه می‌دانست و داستان‌هایی از این زبان به فارسی برگرداند و در مجلات مختلف منتشر کرد.

ایرج پزشک زاد از سال ۱۳۳۴ به مدت چهار سال قطعاتی طنزآمیز با عنوان «آسمون ریسمون» در مجله فردوسی چاپ کرد و پس از انقلاب از ایران مهاجرت کرد.

ایرج پزشک زاد به خاطر آثار طنزی که خلق کرد به شهرت رسید. او یکی از طنزنویسان توانا و خلاق در ادبیات معاصر است که علاوه بر طنزپردازی، نگاهی ترقی‌خواهانه به مسائل اجتماعی دارد.

دایی جان ناپلئون مشهورترین اثر ایرج پزشک زاد است. شخصیت‌پردازی در آثار او گاهی بسیار محکم و اصولی است و گاهی دربارۀ بعضی شخصیت‌های فرعی همه چیز ساده است.

زبان گفت و گو در داستان‌های ایرج پزشک زاد به دور از تصنع است و اصطلاحات تهرانی و ضرب‌المثل هم در آن دیده می‌شود.

ایرج پزشک زاد در ۲۲ دی ۱۴۰۰ در سن ۹۴ سالگی در لس آنجلس درگذشت.

جهت مشاهده و خرید آثار ایرج پزشک زاد اینجا را کلیک کنید.

ایرج پزشک زاد :‌دایی جان ناپلئون

دایی جان ناپلئون مشهورترین و مهمترین کار ایرج پزشک زاد است؛ زمانی که پس از انقلاب برای دهه‌ها ممنوع بود و دهه هشتاد ناشری توانست مجوزش را بگیرد و با همان شمایل پیش از انقلاب چاپ کند تا اینکه سال ۱۳۹۶ نشر فرهنگ معاصر چاپی باکیفیت با حروف چینی مجدد در قطع پالتویی و با اجازۀ نویسنده از آن منتشر کرد که باز هم با استقبال روبه رو شد.

دایی جان ناپلئون در همه سال‌هایی که ممنوع بود باز هم بسیار خوانده می‌شد و نسخه افست و قاچاقش رونقی اساسی بخشیده بود به بازار قاچاقچیان کتاب و در هر بساطی و کتابفروشی‌ای دایی جان ناپلئون دم دست بود.

ایرج پزشک زاد رمان دایی جان ناپلئون را ابتدا به صورت پاورقی در مجله فردوسی در سال ۱۳۵۱ منتشر کرد که رمانی پُرحادثه و متکی بر قصه است.

ایرج پزشک زاد به جنبۀ اصلی و اساسی رمان، یعنی قصه‌گویی توجه می‌کند و از این طریق تا صفحه‌ی آخر خواننده را دنبال خود می‌کشاند.

داستان دایی جان ناپلئون حول محور دو خانواده می‌چرخد که با هم نسبت فامیلی دارند و در یک عمارت زندگی می‌کنند؛ رمان از اپیزودهایی تشکیل شده که هر بار جدلی را میان این دو خانواده که فرزندانشان به هم عشق می‌ورزند، روایت می‌کند.

آقاجان و دایی جان ناپلئون هر کدام برآمده از تیپ‌های اجتماعی هستند. آقاجان مردی از طبقه متوسط شهری و دایی جان زمین‌داری اشراف زاده که جایگاهش رو به افول است و جز در خانواده، برش چندانی ندارد.

ایرج پزشک زاد در رمان دایی جان ناپلئون خانواده‌ای اشرافی را نشان می‌دهد که تقریباً همه‌شان با هم اختلاف دارند و برخی رسماً با هم قهرند، اما ترجیح‌شان بر همزیستی است تا هم خود و هم طرف مقابل را آزار دهند.

یکی از نقاط قوت این رمان پرسوناژهایش است. جدا از شخصیت‌های اصلی بسیاری از شخصیت‌های فرعی ،تیپ‌اند؛ اما جزئیات و کارکردی دقیق در داستان دارند و همین باعث تثبیت در ذهن خواننده می‌شود.

از واکسی جلوی در عمارت گرفته تا آسپیران غیاث آبادی و اتفاق‌هایی که برای او افتاد؛ از خواننده و رقاصی در کافه تا خلوت هولناک پوری فش فشو؛ یا مثلاً شخصیت قمر که توهم توطئه پرونده‌اش را روی میز رئیس اینتلیجنت سرویس می‌برد.

قدرت جزئیات داستان را نباید دست کم گرفت وقتی کسی مثل شیرعلی قصاب و همسرش با وجود حضور کم جایشان را در زمان پیدا می‌کنند یا نامی مانند عبدالقادر بغدادی که یک بار نامش برده می‌شود اما کار کردی جدی در شخصیت پردازی عمو اسدالله دارد.

ایرج پزشکزاد در رمان دایی جان ناپلئون پرسش‌های زیادی را ایجاد می‌کند؛ این رمان درباره‌ی فرهنگِ تاریخی ما هم نوستالژی دارد و هم نگاهی است از درون به خلقیات ما ایرانیان و یادآوری می‌کند چگونه در دام چیزهایی که نیست افتاده‌ایم و سرمان گرم پرسش‌های بیهوده است.

ناصر تقوایی در سال ۱۳۵۵ یک سریال تلویزیونی بر اساس رمان دایی جان ناپلئون و با همین نام ساخت که تبدیل به یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های زمان خود شد برخی منتقدان معتقدند این اقتباس باعث تثبیت بیشتر کار پزشکزاد در ذهن‌ها شده است.