بزرگ علوی در سال ۱۲۸۳ خورشیدی در خانواده‌ای بازرگان و مشروطه خواه به دنیا آمد. پدرش ابوالحسن علوی از مبارزین آزادی خواه دوران جنبش مشروطیت، پسر بزرگ حاج محمد صراف مشروطه خواه و نماینده دوره اول مجلس شورای ملی بود.
ابوالحسن علوی در سیر فعالیت آزادی خواهانه آن سال‌ها، ناگزیر به مهاجرت سیاسی به پاریس و برلین شد. او مدنی با گروه روشنفکران ایرانی در برلین که به «کمیته ملیون» معروف شده است همکاری نزدیک داشت.
پس از پایان جنگ اول جهانی و پراکندگی اغلب افراد آن گروه یا نزدیکی و داخل شدن برخی از آنان به درون حکومت وقت ایران، ابوالحسن علوی کماکان در راستای دفاع از آزادی و دستاوردهای جنبش مشروطیت پابرجا ماند.
او به همراه نسل جوان بعد از انقلاب مشروطیت که برای تحصیل به اروپا آمده بودند، به فعالیت فکری و سیاسی ادامه داد و در سال ۱۳۰۱ به اتفاق پسرش مرتضی علوی و تقی ارانی از پایه گذاران فرقه جمهوری انقلابی ایران در برلین بودند.
ابوالحسن در سال ۱۳۰۲ دو پسر خود (مرتضی و آقا بزرگ) را برای تحصیل به آلمان آورده بود. بزرگ علوی پس از پایان آموزش در سال ۱۳۰۷ به ایران برگشت و به کار تدریس در شیراز و سپس در تهران پرداخت. بزرگ علوی در دوران تحصیل و اقامت چندین ساله در آلمان با آثار نویسندگان اروپایی آشنا شد و از ادبیات اروپایی تاثیر پذیرفت.
آشنایی او از نوجوانی با ادبیات و هنر آلمان و اروپا و از جمله آشنایی به زبان آلمانی در کنار استعداد در نویسندگی، زمینه‌ای بود که حدود یک سال پس از ورود به ایران با ترجمه کتاب دوشیزه اورلئان اثر شیلر و کسب و کار خانم وارن اثر برنارد شاو گام در راه شناساندن نویسندگان بزرگ غربی به ایرانیان برداشت.
بزرگ علوی پس از مراجعت به ایران با صادق هدایت نویسنده برجسته مكتب جديد داستان نویسی ایران در سال ۱۳۰۹ آشنایی پیدا کرد. در همین سال آنان به این فکر افتادند تا درباره هجوم‌هایی که به ایران شده و صدماتی که به فرهنگ ایران وارد گردیده، داستان‌هایی بنویسند.
با پیوستن شین پرتو به آنان، کتاب انیران را در سال ۱۳۱۰ نوشتند که شامل سه داستان بود. هدایت «سایه مغول» را نوشت و بزرگ علوی «دیو» را درباره‌ی هجوم اعراب به ایران و شین پرتو داستان حمله اسکندر به ایران را نگاشت.
در همین ایام مجتبی مینوی، مسعود فرزاد و عبدالحسین نوشین به آنان پیوستند که هر کدام در رشته‌ای از فرهنگ و هنر دست اندرکار بودند. در آن دوران به این گروه لقب «گروه ربعه» دادند.
بزرگ علوی در همان ایام داستان «باد سام» را نوشت و با کمک صادق هدایت و محمد رمضانی آن را به چاپ رساند.
گروه ربعه نمادی از از ادبیات مدرن ایران بود و تلاش کرد ترکیب تازه ای از فرهنگ کهن و امروز ایران را همراه با ادبیات مدرن اروپایی به دست دهد.
بزرگ علوی در سال ۱۳۰۹ با تقی ارانی آشنا شد. بزرگ علوی در همکاری با ارانی «مجله دنیا» را به انتشار رساندند. پس از پیوستن ایرج اسکندری به آنان نخستین شماره مجله دنیا در بهمن ۱۳۱۲ منتشر شد.
بعد از مدت کوتاهی از انتشار مجله گروهی از روشنفکران، تحصیل‌کردگان و جوانان حول مجله دنیا و دکتر ارانی گرد هم آمدند که به بعدتر به «گروه ارانی» معروف شدند.
بزرگ علوی در سال ۱۳۱۳ مجموعه داستان خود به نام چمدان را که در بردارنده شش داستان کوتاه است به چاپ رساند. چمدان با درون‌مایه و بافت نیرومندی که دارد وی را به عنوان یک داستان‌نویس برجسته و معتبر مطرح ساخت.
در اردیبهشت ۱۳۱۶ با پرونده‌سازی رییس وقت شهربانی و اتهام فعالیت‌های کمونیستی همه فعالین این گروه که به «گروه۵۳ نفر» معروف شدند به زندان افتادند. در این میان بزرگ علوی به هفت سال زندان محکوم شد که پس از کنار رفتن رضا شاه در مهمرماه ۱۳۲۰ از زندان آزاد شد.
بزرگ علوی در سال ۱۳۲۱ کتاب ورق پاره های زندان را که ماحصل تجارب و زندگی او در دوران زندان بود به طبع رساند. ۴۳ سال پس از چاپ نخست کتاب و پاورقی های زندان در ایران و در سال ۱۳۶۴، دانشگاه سیراکوس آمریکا این کتاب را به زبان انگلیسی و منتشر ساخت.
ورق پاره های زندان یادها و یادداشت‌های دوران زندان بزرگ علوی است. او این یادداشت‌ها را روی ورق پاره های کاغذ سیگار، میوه، قند و … می‌نوشت و به بیرون زندان می‌فرستاد.
در سال ۱۳۲۳ کتاب ۵۳ نفر را نوشت که گزارش‌گونه‌ای است از رویدادهای زندان. در سال ۱۳۲۷ نیز کتاب نامه ها را به چاپ رساند.
داستان چشمهایش که برخی آن را مهمترین کار بزرگ علوی می‌دانند، داستان بلندی است در سال ۱۳۳۰ به انتشار رسید. و در سال ۱۳۳۸ به آلمانی ترجمه و منتشر شد. این سال‌ها اوج کار بزرگ علوی و دوران شکوفایی و آفرینش‌های ادبی بزرگ علوی بود.
در سال ۱۳۳۲ به اروپا رفت که همزمان با کودتای ۲۸ مرداد شد و بزرگ علوی را ناچار به ماندن در آنجا کرد. در سال‌های مهاجرت داستان میرزا نوشت که شامل پنج داستان کوتاه بود. پس از آن سالاریها و در سال ۱۳۷۲ آخرین اثر داستانی او به نام موریانه به چاپ رسید.
او علاوه بر تالیف، برخی آثار ایرانی را نیز به آلمانی برگرداند. از آن جمله می‌توان شعرهای خیام و هفت پیکر نظامی را نام برد.
نام بزرگ علوی در ردیف مشهورترین نویسندگان تاریخ ادبیات همواره درخشان و ماندنی خواهد بود.
