بازی های نقش آفرینی برای درمان اختلال رفتاری در کودکان
از تاثیر بازی های نقش آفرینی برای درمان اختلالات رفتاری در کودکان هر چه بگوییم، حق مطلب را ادا نکرده ایم. بازی درمانی که این روزها به گزینه اول و آخر بسیاری از والدین برای رهایی فرزندشان از شر اختلالات رفتاری تبدیل شده، نوعی مشاوره یا روان درمانی است. روان درمانگر در این روش برای ارزیابی، پیشگیری و یا درمان مشکلات روانی و اجتماعی کودک از بازی استفاده می‌کند. نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که بازی های نقش آفرینی تاثیر به سزایی در بهبود مشکلات روانی و اختلالات رفتاری کودکان دارند.
همان‌طور که می‌دانید، کودکان از مهارت‌های کلامی و شناختی لازم برای بحث درباره بسیاری از مسائل بی بهره اند. به عنوان نمونه ای بارز از این موضوعات می‌‍‍‍توان به پدیده ای همچون سوگواری اشاره کرد. جالب است بدانید که این پدیده برای کودکان بسیار پیچیده است. آن‌ها مهارت‌های کلامی و شناختی مورد نیاز برای حرف زدن در این باره را نداشته و از همین رو قادر به بیان افکار و احساسات خود در قالب کلمات و جملات نیستند. در چنین مواقعی کودک احساسات خود را در قالب بازی با اسباب بازی‌هایش به نمایش می‌گذارد.
بیشتر بدانیم:
کودکی را در نظر بگیرید که یکی از نزدیک ترین عزیزانش را از دست داده، اما قادر نیست با کلمات بازی کرده و احساسات خود را بیان کند. چنین کودکی در هنگام بازی با عروسک هایش به احتمال قریب به یقین نقش شخصیتی را ایفا می کند که شدیدا دلتنگ کسی است!
کودکان قربانی خشونت خانگی نیز همین گونه اند. آن ها فاقد مهارت های کلامی و شناختی لازم برای حرف زدن درباره این موضوع و بیان افکار و احساساتشان در این رابطه هستند. اما اگر از دور نظاره گر بازی آن ها باشید، متوجه می شوید که اغلب عروسک هایشان را زیر تخت پنهان می کنند. چون بزرگترها در خانه عروسکی شان مشغول بحث و جدل هستند!
مشکلات قابل حل با این روش درمانی
استفاده از بازی های نقش آفرینی روشی ایده آل برای کمک به هضم و حل وقایع استرس آوری است که زندگی کودکان را تحت الشعاع قرار می دهد. وقایعی تلخ همچون آزار جسمی و جنسی، خشونت خانگی، بلایای طبیعی و…!
می توان با بازی های نقش آفرینی به جنگ بسیاری از اختلالات رفتاری کودکان رفت و آن ها را از پا درآورد. مهم ترین اختلالات قابل حل در سایه بازی های نقش آفرینی عبارتند از:
- اختلال افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال مدیریت خشم
- تروما و بحران
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه
- طلاق
- سوگواری
- پرخاشگری
- ناتوانی های یادگیری و جسمی
- مشکلات اجتماعی
- مشکلات مربوط به محیط مدرسه
- اختلالات طیف اوتیسم
- …
ابزارها و روش های استفاده شده در حل اختلالات رفتاری کودک از طریق بازی های نقش آفرینی
بی شک روان درمانی با استفاده از بازی های نقش آفرینی نیازمند استفاده از ابزارهای گوناگون و به کارگیری روش های مختلف است. بسیاری از روان درمانگرانی که در این حوزه فعالیت می کنند، اتاق مخصوصی پر از اسباب بازی های مورد نیاز در پروسه درمان اختلالات رفتاری کودکان دارند. برخی از اسباب بازی هایی که این دسته از روان درمانگران در فرآیند درمان مورد استفاده قرار می دهند، عبارتند از:
- عروسک انگشتی
- خانه های عروسکی
- بلوک و لگو
- وسایل بازی های بردگیم
- ماشین ها
- حیوانات
- وسایل موسیقی
- شن بازی
- خمیر بازی
- …
بازی درمانی که یکی از محبوب ترین روش های حل اختلالات مختلف در کودکان است، از طریق دو رویکرد زیر قابل اجرا می باشد:
رویکرد کودک محور
روان درمانگر در این روش تعداد زیادی اسباب بازی و ابزار خلاقیت را در اختیار کودک قرار می دهد. کودک اسباب بازی مورد نظر خود را از میان اسباب بازی های موجود بدون هیچ گونه دخالتی از سوی روان درمانگر انتخاب کرده و مشغول بازی می شود. روان درمانگر نیز از دور و در سکوت نظاره گر بازی کودک بوده و اگر نیاز باشد، نظرات کوتاهی درباره عملکرد او می دهد.
گفتنی است که در این رویکرد هیچ گونه دستورالعملی در رابطه با نحوه بازی و حل مشکل از جانب روان درمانگر به کودک داده نشده و جلسه مشاوره به صورت بدون ساختار ادامه پیدا می کند. گاهی کودک تمایل دارد که روان درمانگر نیز وارد بازی شود و گاهی به این مسئله علاقه ای نشان نمی دهد. به هر حال همان طور که از نام این رویکرد پیداست، انتخاب با کودک است!
رویکرد دستوری
رویکرد دستوری رویکردی است که در آن هر جلسه هدف یا موضوع خاصی داشته و روان درمانگر بر اساس مجموعه ای از استراتژی های دستوری به برگزاری جلسه می پردازد. به عنوان مثال روان درمانگر به کودک می گوید که امروز می خواهیم بازی بردگیم انجام بدهیم. خودش نیز وارد بازی شده و بدین ترتیب اختلال رفتاری کودک را شناسایی و برای رفع آن تلاش می کند!
بازی با والد یکی دیگر از بازی های نقش آفرینی است که تاثیر فوق العاده چشمگیری در بهبود تعامل کودک و والدین از طریق بازی دارد. اصلی ترین هدفی که بازی با والد محقق می سازد، پر شدن شکاف ارتباطی میان پدر و مادر و فرزند آن هاست.
مزایای باورنکردنی بازی های نقش آفرینی برای درمان اختلال رفتاری در کودکان
مزایای بازی های نقش آفرینی برای درمان اختلالات رفتاری در کودکان بسیار شگفت انگیز و باور نکردنی اند. کودکانی که در این جلسات حضور می یابند، احترام به خود و دیگران را می آموزند. آن ها یاد می گیرند که با اطرافیانشان همدلی کرده و با آنان مهربان باشند. چنین کودکانی مسئولیت پذیرتر از سایر هم نوعانشان بوده و از مهارت های اجتماعی قوی تری برخوردارند. این گروه از کودکان روابط خانوادگی قوی تری داشته و به خوبی قادر به بیان احساسات و افکارشان هستند. کاهش اضطراب، توسعه استراتژی های مقابله ای و مهارت های خلاقانه حل مسئله از دیگر فوایدی است که بازی های نقش آفرینی برای کودکان به ارمغان می آورند.
جالب و در عین حال لازم است بدانید که برای استفاده از فواید بازی های نقش آفرینی جهت درمان اختلالات رفتاری کودکان سن خاصی تعیین نشده است. بنابراین کودک شما با هر سن و سالی می تواند از فواید بی نظیر بازی درمانی بهره مند گردد. البته ناگفته نماند که به عقیده روانشناسان سن 3 تا 12 سالگی بهترین سن برای استفاده از این روش اعجاب انگیز است.
